Suïcidepreventie in de huisartsenpraktijk
De huisarts is een onmisbare schakel in de ketenzorg rond suïcidaliteit en het bewaken van de continuïteit van zorg. De huisartsenpraktijk is bij uitstek de plaats waar een patiënt met suïcidale gedachten en handelingen zich veilig kan voelen om hierover te spreken. Alle medewerkers in de praktijk moeten ervan overtuigd zijn dat ze het verschil kunnen maken tussen ‘leven en dood’.
Eén op de twee mensen die overlijdt door zelfmoord heeft een maand ervoor de huisarts bezocht. Tijdens dat laatste consult werd bij 1 op de 3 mensen het risico op suïcide herkend. Huisartsen, Praktijkondersteuners huisartsenzorg (PH’s) of assistenten kunnen nog meer bijdragen aan suïcidepreventie door wanhoop en suïcidaliteit te herkennen, bespreekbaar te maken en tijdig door te verwijzen naar de juiste hulp. Daarnaast is de huisarts de onmisbare schakel in de ketenzorg rond suïcidaliteit en het bewaken van de continuïteit van zorg.
In Nederland bezochten in 2018 ongeveer 17.000 mensen een SEH na een zelfmoordpoging. Een groot deel van die mensen wordt daarna opgenomen op verschillende afdelingen voor medische behandeling of observatie, zoals de Intensive Care Unit (ICU), AOA, medische afdelingen of een MPU. In algemene ziekenhuizen worden patiënten met suïcidaal gedrag geïdentificeerd, beoordeeld, verzorgd en ontslagen. Effectieve behandeling van patiënten met suïcidaal gedrag is essentieel, aangezien deze mensen een tienvoudig verhoogd risico op zelfmoord hebben en het risico op herhaling na ontslag het eerste jaar hoog is.
De zorg voor mensen die een zelfmoordpoging hebben gedaan, kan een uitdaging zijn voor huisartsen en medisch specialisten. De meeste artsen hebben onvoldoende training gekregen in de zorg voor patiënten met suïcidaal gedrag en voelen zich onzeker over hun rol.
In de Landelijke Agenda suïcidepreventie 2021-2025 is er ruimte om de zorg, attitude en kennis over suïcidaal gedrag voor medisch professionals verder te ontwikkelen en ervaringen onderling uit te wisselen. Thema’s zijn bewustwording, training, veiligheid (registratie, en protocollering) samenwerking en effectieve interventies met betrekking tot de nazorg.
Onderzoek
113 heeft onderzoek gedaan naar suïcidepreventie in de huisartsenpraktijk.
Naar aanleiding van gesprekken met huisartsen, praktijkondersteuners GGZ (POH-GGZ) en andere betrokkenen is een aantal concrete aanbevelingen geformuleerd m.b.t. suïcidepreventie in de huisartspraktijk.
Voor specifieke of aanvullende achtergrondinformatie over suïcide(preventie) in Nederland kan je altijd de onderzoekscatalogus van 113 raadplegen.
Tips, Training and Tools
113 zelfmoordpreventie heeft, veelal in samenwerking met huisartsen, een aantal producten ontwikkeld ter ondersteuning in de dagelijkse praktijk:
Handreiking zelfmoordpreventie voor de huisartsenpraktijk
Deze handreiking biedt de medewerkers van de huisartsenpraktijk, waaronder ook de POHs, de doktersassistenten, handvatten om suïcidale patiënten te herkennen, met hen in gesprek te gaan en hen op een veilige manier toe te leiden naar de juiste zorg. In de handreiking voor de huisartsenpraktijk worden de volgende stappen voor suïcidepreventie in huisartsenpraktijk uitgebreid behandeld:
- Herken de signalen
Wees alert op verbale en non-verbale signalen die kunnen duiden op zelfmoordgedachten. Door deze signalen te herkennen is sneller ingrijpen mogelijk. - Stel de vraag
Maak contact en vraag door naar zelfmoordgedachten. Mocht je op basis van de signalen en/of een niet-pluisgevoel het idee hebben dat er sprake zou kunnen zijn van zelfmoordgedachten, bespreek dit dan met de patiënt - Breng ernst suïcidaliteit in kaart
Wanneer de patiënt zelfmoordgedachten of –plannen heeft is het belangrijk deze nader uit te diepen aan de hand van de CASE benadering. Bij deze benadering wordt in logische chronologische volgorde gevraagd naar het suïcidale gedrag. Zowel de actuele gedachten en gebeurtenissen als wel de voorgeschiedenis en verwachtingen voor de toekomst worden op die manier in kaart gebracht. - Acties
Op basis van de ernst en aard van de suïcidaliteit wordt de patiënt toegeleid naar de juiste zorg. Dit kan variëren van psychiatrische evaluatie en begeleiding in de huisartsenpraktijk tot een verwijzing naar de acute GGZ of het bellen van 112. In alle gevallen dient de kwaliteit van zorg gewaarborgd te zijn. Denk hierbij aan veiligheid (veiligheidsplan), het betrekken van naasten, informatievoorziening, warme overdracht en nazorg.
E-Learning huisartsen
Suïcidaliteit bespreekbaar maken vergt specifieke kennis en gespreksvaardigheden. De NHG-geaccrediteerde E-Learning voor huisarts en POH-GGZ geeft je daarvoor voldoende bagage mee. Na het volgen van de training kun je suïcidepreventie professionaliseren, o.a. door een verbeterplan (NHG-accreditatie).
113 heeft ook een kosteloze e-learning beschikbaar voor een eerste introductie met het onderwerp.
De suïcidepreventie Toolkit voor de GGZ
113 Zelfmoordpreventie heeft samen met experts een suïcidepreventie toolkit ontwikkeld voor GGZ-professionals. De suïcidepreventie toolkit biedt hulpverleners ondersteuning bij het herkennen, bespreken en behandelen van cliënten met suïcidaliteit en is een lerende tool.
VraagMaar app
Om mensen te helpen om te leren praten over zelfmoord, heeft 113 de VraagMaar app ontwikkeld. Deze is gratis te downloaden voor Apple en Android.
Contact en informatie
Voor aanvullende informatie, vragen of opmerkingen kun je contact opnemen met onze kwartiermakers via dit webformulier
Wanneer je graag de nieuwsbrief wil ontvangen meld je dan aan.