Hoe het écht gaat met je kind? Leanne weet hoe moeilijk het kan zijn om daarachter te komen, hoe ze ook haar best deed. ‘Na die eerste poging veranderden onze gesprekken. Ik merkte dat ik niet eens veel hoefde te zeggen.’
“Je kunt me alles vertellen”, zei ik altijd tegen Sander. Maar net als zoveel pubers, deed hij dat niet. Ik merkte wel dat er iets aan de hand was, maar ondanks onze goede band liet hij weinig los. Achteraf gezien denk ik dat hij het lastig vond om te vertellen dat het niet goed met hem ging. Bang dat hij mij ermee lastig zou vallen en niet zou weten wat ik ermee aan moest.’
‘Het begon toen hij een jaar of twaalf was. “Mijn hoofd zit zo vol”, zei hij vaak. Op school werd hij gezien als een ongeïnteresseerde puber. Docenten vonden zijn gedrag lastig. Hij had vaak zijn spullen niet bij zich, zijn huiswerk niet gemaakt, kwam te laat of hij hing in de klas over zijn tafeltje. Ik zat regelmatig op school om het daarover te hebben met zijn docenten. En dan zei ik weleens: “Misschien moeten we kijken wat er echt aan de hand is.”
Ik bleef vissen of er misschien iets was gebeurd, maar hij liet niets los
‘Steeds sterker kreeg ik het gevoel dat er iets anders speelde en dat Sander zelf ook niet wist wat hij ermee moest. “Mam, ik doe mijn best om te leren, maar ik haal toch slechte cijfers,” zei hij vaak. Na de scheiding van mij en Sanders vader, stond zijn leven op z’n kop. We waren verhuisd en hij kon zijn draai in de nieuwe situatie niet goed vinden. Ik had het idee dat hij rust nodig had en deed mijn best om daar thuis voor te zorgen. Ook bood ik hem aan om hem te helpen bij school.’
‘Uit alle macht heb ik geprobeerd eruit te trekken wat er met hem aan de hand was. Hij werd steeds stiller en zat urenlang op zijn kamer. Dan bleef ik maar vissen of er misschien iets was gebeurd of dat hij zich ergens zorgde over maakte. Maar hij liet niets los.’
‘Dat Sander aan zelfdoding dacht, was nooit bij me opgekomen. Totdat hij op zijn veertiende voor het eerst een poging deed. En op zijn zestiende nog een keer. Ik kan er bijna geen woorden aan geven hoe het voelde toen hij die nacht werd thuisgebracht door de politie. Mijn kind was diep ongelukkig en ik had het niet kunnen verhelpen. Ik voelde me verdrietig en machteloos.’
Soms luisterden we samen naar songteksten die zijn worsteling met het leven verwoordden
‘Na die eerste poging veranderden onze gesprekken. Ik liet hem kiezen wanneer hij behoefte had om te praten, in plaats van te vragen: “Zullen we nú even praten.” Ik merkte ook dat ik niet eens veel hoefde te zeggen. Het hielp om gewoon naast hem te zitten en te luisteren. Ik gaf hem de tijd om te vertellen wat hij kwijt wilde. Soms luisterden we samen naar songteksten die zijn worsteling met het leven verwoordden. Dat waren bijzondere momenten die soms tot diep in de nacht duurden. Sander voelde zich gehoord, omdat hij merkte dat ik niet boos of teleurgesteld was. Hoe zou je boos kunnen zijn op een kind dat zich zo rot voelt? Maar toch is dat een van de dingen waar kinderen vaak bang voor zijn. De angst voor jouw oordeel is groter dan je denkt.’
‘Als ouders stellen we vaak onbewust vragen die niet leiden tot een echt gesprek. “Leuke dag gehad? Ging je toets goed?” Het antwoord kun je meestal al raden. Volgens mij bestaat er geen puber die uitgebreid gaat vertellen wat hij allemaal voor leuks heeft meegemaakt op school. Een vraag waarmee je verrassend uit de hoek komt, vind ik daarom wel een goed idee. Bijvoorbeeld: met wie heb je vandaag gelachen? Ik denk dat je met zo’n vraag al snel doorhebt of er wel reden tot lachen was.’
Dat was niet per se makkelijk, maar als ik er nu op terugkijk, heeft dat wel écht geholpen
‘Ik heb geleerd dat pubers wel willen praten, maar vaak niet weten hoe. En dat goedbedoelde adviezen niet helpen. Mijn gesprekken met Sander werden beter toen we verwachtingen gingen uitspreken naar elkaar. Geef aan hoe ik je kan helpen. Wil je alleen maar dat ik luister of dat ik met je meedenk? Of zullen we gaan wandelen, in stilte? Meestal stelde ik een aantal dingen voor zonder hem te verplichten tot iets. Dat was niet per se makkelijk, maar als ik er nu op terugkijk, heeft dat wel écht geholpen.’
‘Sander is nu 21 en woont en werkt inmiddels anderhalf jaar in Oostenrijk. Ik zie dat hij het goed heeft met zichzelf en dat hij doet waar hij blij van wordt. Moeilijke momenten heeft hij nog steeds weleens. Maar hij weet wat hij kan doen om zichzelf weer bij elkaar te rapen. Erover praten is een van de belangrijkste dingen. En dat durft hij nu ook.’
Zoek hulp om te leren hoe je met je kind kunt praten over wat hij denkt en voelt
‘Het belangrijkste wat ik ouders van jongeren en jongvolwassenen wil meegeven? Word niet boos en raak niet geïrriteerd als je je kind niet begrijpt. Luister aandachtig, zonder je oordeel uit te spreken en neem de tijd. En vraag wat je kind nodig heeft om zich beter voelen. Vergeet ook jezelf als ouder niet. Zoek hulp om te leren hoe je met je kind kunt praten over wat hij denkt en voelt. Ook mensen op wie jij zelf kunt terugvallen zijn belangrijk. Je zorgen delen helpt om je minder alleen voelen.’
Praat er niet omheen. Leer praten over zelfdoding.
De dochter van Ellen dacht aan zelfdoding. Lange tijd wist zij van niets. Totdat een therapeut tijdens een gesprek met Jonneke er rechtstreeks naar vroeg. ‘Toen we het eenmaal wisten werden onze gesprekken anders.’
