Op de dag dat Jacob vijftig werd en zijn zoon Stefan cum laude zou afstuderen aan de TU in Delft, maakte zijn zoon onverwacht een einde aan zijn leven. In het boek "de ZOON IN de MAN” wordt beschreven hoe Jacob doorleeft na de dood van zijn zoon en hoe ook zijn zoon in zeker zin voortleeft na zijn overlijden. Het verhaal beschrijft herkenbare confrontaties en emoties, zit vol symboliek en geeft hoop. Vanuit 113 Zelfmoordpreventie waren we geïnteresseerd in Pieter Franszen, de schrijver van dit autobiografische boek. We stelden hem een aantal vragen.
Pieter Franszen is bedrijfskundige. Na enkele jaren ervaring bij een groot technologie concern is hij leiding gaan geven aan een eigen onderneming die zich al snel ontwikkelt tot een internationaal leidinggevende aanbieder in de industriële machinebouw. Vanuit zijn ondernemerschap vervult hij op een breed terrein bestuurlijke functies. Pieter zet zich daarnaast actief in als vrijwilliger en heeft een breed sociaal netwerk. Het onderhouden van lichamelijke en geestelijke fitheid is daarbij voor hem een belangrijke drijfveer.
Wat voor vader bent u?
Als vader hoop ik vooral naast mijn kinderen te staan, een opvoeder meer door voorbeeld dan door dwang. Dat geldt zowel voor het vergaren van kennis en levenservaring als voor het bereiken van sportieve doelen of van waardering door je omgeving. Ik heb me wel eens afgevraagd of ik daarbij niet te veel nadruk heb gelegd op de bereikte mijlpalen zelf, in plaats van op het genieten van de weg er naar toe of van het moment van slagen...
‘Weet je, jongen, ik ben bang geweest dat ik zou vergeten hoe je was, hoe je bent. Vooral de kleine dingen, de gebaren, de buiging van je stem, de inplant van je haar, je houding met de iets opgetrokken schouders … je lach, je blik, je gang. De voorbije jaren ben ik wel bezig geweest om je op te roepen in mijn herinnering, maar meer nog om te proberen sporen van jouw bestaan te ontdekken in het nieuwe heden van na jouw vertrek.'
Hoe was de band met uw zoon?
Stefan en ik hadden een uitstekende en hechte band. Als kind zat hij graag in mijn armen of op mijn schouders en opgroeiend waren we samen sportief, hadden we gedeelde muziekinteresses en boomden we graag over wetenschappelijke en levensbeschouwende onderwerpen, ...overigens wel onder het genot van een biertje.
Welke signalen voor het risico op zelfdoding waren er?
Geen echte. Ja, achteraf ga je natuurlijk betekenis geven aan alle mogelijke voorvallen en zoek je een verklaring in karaktertrekken of terloopse opmerkingen, maar op het moment zelf was er alleen schok. In onze omgeving, binnen de familie en in onze dorpsgemeenschap, was het volslagen onverwacht en niet te bevatten, tot op heden.
Welke emoties hebben, naast verdriet, een rol gespeeld?
Ik denk dat er altijd een vorm van schuldgevoel optreedt. Terugkijkend is er een moment geweest waarop het zo makkelijk voorkomen had kunnen worden. Dan verwijt je jezelf dat je dat hebt gemist en het hebt laten gebeuren. Gelukkig was er een jonge huisarts die ons bezwoer dat die gevoelens absoluut niet op hun plaats waren en dat wij fantastische ouders waren.
Ook kan ik mij herinneren dat mensen mij vroegen of ik niet erg boos was op Stefan. Hij had ons immers “veel verdriet aangedaan” door zijn handelen en was “egoïstisch” geweest. Ik werd bijna boos door die opmerkingen en bedacht dat Stefans handelen misschien wel juist elementen van compassie met ons in zich had, van het ons willen sparen voor de narigheid die hij zag.
'Op het moment dat ik wakker schiet, weet ik zeker dat jij intussen naast mij bent komen zitten. Morgen ben ik jarig, een kroonjaar, en precies tien jaar geleden dat ik jou voor het laatst zag. Ik sla mijn arm om je heen, want ik wil dat jij bij me blijft in de lange koele nacht die hier over de veranda zal vallen.'
Had zijn zelfdoding voorkomen kunnen worden?
Ja, maar alleen in retrospectief. Op het moment zelf realiseerde ik mij niet dat zijn intense uiting over het (vermeende) onbegrip bij zijn wetenschappelijke begeleiders zou leiden tot de diep duistere paniek die een dag later zou toeslaan.
Welke invloed heeft dit op het gezin?
We zijn als gezin, en als kleine familie, dichter en hechter op elkaar betrokken geworden. Er is een vanzelfsprekende diepte gekomen in de relatie met elkaar, ook zonder dat die telkens wordt uitgesproken. In die zin kan ik stellen dat er ook goeds is voortgekomen uit dat wat ons is overkomen en dat het ook in breder verband tot waardevolle contacten en intense gesprekken van mens tot mens heeft geleid.
Hoe overleeft u het verlies?
Hiervoor noemde ik al het goede dat ons ook is toegevallen. Dat geldt ook voor de publicatie van mijn boek, dat inmiddels al heeft geleidt tot het delen van herinneringen en ervaringen door mensen die ons daar in die eerste tijd niet over durfden aan te spreken.
In de hectische tijd direct na de dramatische gebeurtenis hebben wij steun ondervonden van mensen om ons heen die ons in de emoties nabij waren en ons verdriet begrepen. Maar nu is er ook ruimte om terug te kijken op wat het heeft gedaan met de mensen in onze en Stefans omgeving, voor hun emoties en herinneringen. Dat opent ook weer ruimte voor onszelf om ons vrijer te voelen in het spreken en het delen van onze gevoelens.
Het boek de ZOON IN de Man is verkrijgbaar via Bol.com