Zelfmoord in de media. Afgelopen maand heb ik in de media gelezen over de zelfmoordpogingen van drie verschillende bekende Nederlanders. Ik kon lezen over de locaties van de pogingen en de in detail beschreven methodes. De berichtgeving in de media over zelfmoord is de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen. Hoe gaan we hier met elkaar mee om en wat zijn de gevolgen hiervan?
De huidige mediarichtlijnen zijn erop gericht om de onthulling van expliciete details over zelfmoord te vermijden, om zo copycat-gedrag te voorkomen. Denkend aan het Werther-effect, waarbij na publicatie van Goethes roman in 1774 een piek in zelfmoorden werd gemeld. Toch zijn er nog dagelijks media-uitingen waarin expliciete details rondom zelfmoord worden beschreven en waar niet wordt verwezen naar de dichtstbijzijnde hulplijn.
Onwetendheid en kijkcijfers
De belangrijkste verklaringen voor deze onveilige berichtgeving zijn onwetendheid en kijkcijfers. Soms zijn journalisten en mediaprofessionals nog niet op de hoogte van de mediarichtlijnen en de mogelijke effecten van onveilige berichtgeving. Dit is waarom vanuit 113 Zelfmoordpreventie dagelijks contact wordt gelegd met redacties.
In veel van de situaties verloopt dit heel prettig en wordt de berichtgeving op ons advies aangepast. Toch wordt niet altijd gekozen voor het aanpassen van de berichtgeving. Journalisten en mediaprofessionals verdedigen hun besluit doorgaans met het recht op persvrijheid en het in hun beleving ontbreken van bewijsmateriaal voor copycat-gedrag.
Toename hulpvragen na zelfmoord
De afgelopen jaren hebben we bij 113 Zelfmoordpreventie de effecten van suïcide berichtgeving in de media duidelijk gemerkt. Het overlijden van Joost Zwagerman, het uitkomen van de serie 13 Reasons Why, berichtgeving over problemen in de Jeugdzorg, suïcides binnen instellingen en berichtgeving over suïcides op het spoor. Op dit soort dagen steeg het aantal hulpvragen bij 113 Zelfmoordpreventie en gaven mensen aan getriggerd te worden door de gepubliceerde content.
Tevens geeft onze samenwerkingspartner Prorail aan dat er na bepaalde media-uitingen een toename van het aantal suïcides op het spoor te zien is. Wij zien dus wel degelijk de effecten. Onze afdeling Onderzoek werkt hard aan een media-studie om dit nog beter aan te tonen.
Aanvullend onderzoek
Recent zijn de bevindingen uit de Werther-effect literatuur opnieuw onderzocht en gekwantificeerd*. Er is gekeken naar drie soorten berichtgeving in de media en de daaropvolgende zelfmoord incidentie. Berichtgeving in de media over het overlijden van beroemdheden door zelfmoord, berichtgeving over specifieke methoden die door beroemdheden werden gebruikt en algemene berichtgeving van zelfmoord, zonder het benoemen van de methode.
Beroemdheden en methoden
De resultaten toonden aan dat er een toename was van het totale aantal zelfmoorden in de periode na berichtgeving van het overlijden door zelfmoord van beroemdheden. Toen de door de beroemdheid gebruikte zelfmoordmethode werd gemeld, waren er aanwijzingen dat het aantal zelfmoorden met dezelfde methode significant toenam. Er lijkt hierbij sprake te zijn van drie verbanden die deze stijging kunnen verklaren.
- De identiteit van de overledene: De identiteit van de overledene lijkt het aantal totale zelfmoorden te beïnvloeden. Naarmate de overledene een hogere sociale status genoot, werd de kans op een stijging van de suïcides groter
- Normalisatie van zelfmoord: Toename van het aantal berichtgevingen in de media over zelfmoord, zou uiteindelijk kunnen leiden tot de "normalisatie" van zelfmoord als een "aanvaardbare" methode om met moeilijkheden om te gaan.
- Vrijgeven van informatie over zelfmoordmethoden: Het publiceren van informatie over de manier waarop iemand een einde aan zijn leven heeft gemaakt, zou de keuze van een zelfmoordmethode door een kwetsbaar individu kunnen vergemakkelijken.
Veilige berichtgeving
De bevindingen van dit aanvullende onderzoek ondersteunen opnieuw de noodzaak voor journalisten en mediaprofessionals om richtlijnen voor veilige berichtgeving te volgen.
Zelfmoordpreventie doe je samen
De komende tijd staan er meerdere documentaires, tv programma’s en boeken rondom zelfmoord op de planning. Vanuit 113 Zelfmoordpreventie zullen we er alles aan doen om deze zo veilig mogelijk te laten zijn. Als het gaat om een veilig product kan 113 Zelfmoordpreventie helpen dit onder de aandacht te brengen om zo bij te dragen aan de preventie van zelfmoord. We vinden het namelijk wél heel belangrijk dat er over het onderwerp gepraat wordt.
Als het echter gaat om een onveilig product dan zullen wij duidelijk aangeven welke aanpassingen en maatregelen nodig zijn om de risico’s te minimaliseren. Anders kunnen we de bijdrage niet onder de aandacht helpen brengen. Wij willen geenszins bijdragen aan berichtgevingen die bijdragen aan een mogelijke toename van het aantal suïcides in Nederland. Wij hopen tenslotte dat we hierin met steeds meer journalisten en mediaprofessionals kunnen samenwerken. Zelfmoordpreventie doe je samen.
Neem contact met ons op
Om ervoor te zorgen dat we dit met elkaar zo efficiënt mogelijk kunnen bewerkstelligen, houd ik de lijnen graag kort. Mocht u in de toekomst te maken hebben met interviews, nieuws en/of andere media-uitingen rondom suïcide, dan nodig ik u te allen tijde uit hierover contact met mij op te nemen. Dit kan per e-mail op [email protected] of telefonisch via 020 - 311 3883. Bekijk ook de perspagina.
Scarlet Hemkes
*Niederkrotenthaler et al. (2020)
N.b.Waarom 113 het woord zelfmoord gebruikt.