Veel scholen worden een keer geconfronteerd met jongeren die denken aan zelfmoord. Soms ook met iemand die een poging doet of komt te overlijden door zelfmoord.
Wat kan je als school of universiteit doen om jongeren te ondersteunen en de weg naar hulp te wijzen? Welke rol heb je? Hoe signaleer je problemen? Waar stopt jouw verantwoordelijkheid?
Op deze pagina vind je materiaal, voorbeelden en verwijzingen naar producten die kunnen helpen bij het vormgeven van beleid of acties.
Alles weten over het maken van suïcidepreventiebeleid
Bereiken van kwetsbare jongeren tijdens corona
Wat kan ik zelf doen?
Als medewerker binnen het onderwijs kan je aan de ene kant jezelf trainen zodat je de signalen kan herkennen, het onderwerp bespreekbaar kan maken met de leerlingen/studenten en hen kan doorverwijzen
Aan de andere kant kan je helpen ervoor zorg te dragen dat er binnen jouw school of universiteit helder wordt wie welke taken en verantwoordelijkheden heeft. Zie hieronder welk materiaal er beschikbaar is.
Beleid maken
Om je als onderwijsinstelling te helpen suïcidepreventiebeleid en/of een -protocol op te stellen, heeft 113 verschillende materialen ontwikkeld. Deze helpen bij:
- Het taboe over zelfmoord te doorbreken
- Hoe je het gesprek over zelfmoord aan kan gaan
- Welke stappen je kan zetten
- Naar wie je kan doorverwijzen
Meer informatie over het maken van suïcidepreventiebeleid
Materialen specifiek voor het onderwijs
- Handreiking zelfmoordpreventie
- Stappenplan voor scholieren en studenten
- Signaleringskaart
- Trimbos.nl | AF1888: Protocol na (poging tot) zelfdoding van een student: Het protocol is ontwikkeld om scholen te ondersteunen in een zo goed mogelijke communicatie na een (poging tot) zelfdoding van een student. Hoewel het protocol met en voor MBO-scholen is ontwikkeld, is het tevens, met enkele aanpassingen, bruikbaar voor andere scholen.
Wanneer er een ernstige suïcide(poging) heeft plaats gevonden, ondersteunen onderstaande organisaties bij de eerste stappen die gezet moeten worden:
Advies, consult en wetenschappelijke artikelen
- Collegiale overleglijn bel op werkdagen tussen 10.00 en 16.0 uur naar 020 311 3888
- Consult suïcidepreventiebeleid: wanneer je advies wilt over het vormgeven van beleid of een protocol, kan je contact opnemen met de kwartiermaker onderwijs. In dit gesprek zullen verschillende onderwerpen aan bod komen, op basis waarvan je daarna het beleid kan gaan schrijven. Ook kan reeds bestaand beleid ter feedback worden voorgelegd aan de kwartiermaker, Evelien van Goor, via e.vangoor@113.nl
- Voor achtergrondinformatie over suïcide(preventie) in Nederland kan je onze catalogus raadplegen.
Voorlichting en training
Aanbod 113 Academy
Overig aanbod
- E-learning zorgwekkend gedrag van Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs
Online training suïcidepreventie
In de gratis online training suïcidepreventie ontdek en oefen je wat je kunt doen als je vermoedt dat iemand in je omgeving aan zelfdoding denkt. De training duurt ongeveer een uur en bestaat uit 3 lessen:
- Signaleer
- Praat erover
- Zoek samen hulp
De training is een goede voorbereiding op de suïcidepreventietraining gatekeeper.
Tips & Tools
- VraagMaar app
- Tips over hoe je zelfmoord bespreekbaar kunt maken
- Informatiepakket 13 reasons why
- VOZZ, screening vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging
- Kliksafe Class is een geavanceerd internetfilter- en/of monitoringssysteem. Het beschermt leerlingen effectief tegen online risico’s.
- Rondom Jong, een tool die helpt de keten rondom een jongere in kaart te brengen en verder vorm te geven.
- BackUp app, ontwikkeld om iemand houvast te geven die aan zelfdoding denkt.
- Nederlands Centrum Jeugdgezondheid | Je Brein de Baas?! (ncj.nl) Actueel lesmateriaal om de mentale gezondheid van leerlingen op het voortgezet onderwijs te versterken tijdens en na corona.
- Kennisbank studentenwelzijn, overzicht in onderzoek en praktijkvoorbeelden studentenwelzijn
Risicogroepen
Genderdiversiteit
- Website over LHBT iedereenisanders.nl
- Factsheet over suïcidaliteit onder LHBTers
- Hoe je genderdiversiteit verwelkomt op de universiteit, het hbo en het mbo
- E-learning over ondersteuning kwetsbare lhbti-leerlinge
- LHBT-jongeren ondersteunen bij suïcidale gedachten: Factsheet voor professionals en vrijwilligers die werken met LHBT-jongeren
- Wat helpt bij suïcidepreventie van LHBT-jongeren?: Factsheet voor ouders van LHBT-jongeren
Praktijkvoorbeelden
- Voorbeeld van een suïcidepreventieprotocol van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen
- Voorbeeld van een suïcideprotocol ROC van Twente
- Voorbeeld van een suïcideprotocol voor universiteiten en hogescholen (Bureau studentenartsen, Amsterdam)
- Voorbeeld stroomschema: ketenzorg bij mogelijk suïcidale student (Avans Hogeschool)
- Preventie- en handelingsplan rond suïcide (Horizoncollege)
- Voorbeeld Stappenplan suïcidepreventie (Rijn IJssel)
- Voorbeeld Protocol Suïcide en Suïcidaliteit & Aanbevelingen (Hoornbeeck College)
- Voorbeeld Protocol Handelen bij Aankondiging Suïcide (De kleine prins)
- Signaleringskaart Zelfmoordpreventie (Universiteit Maastricht) / English version
Projecten in het land
- Het STORM-project (Strong Teens and Resilient Minds) wil somberheidsklachten bij middelbare scholieren vroegtijdig signaleren en aanpakken. Het doel is depressie en zelfdoding onder jongeren te voorkomen. Het project stimuleert de veerkracht, positief zelfbeeld en weerbaarheid van jongeren.
- Weer zin van Theater Traxx: Deze voorstelling benadert gevoelens die vaak als zwaar en zwak worden ervaren met humor. Wanneer je ongelukkig bent, hoef je dat niet alleen op te lossen. Er is hulp.
- Stichting Tweestrijd: Tweestrijd bestaat uit een groep jongeren die een vriend hebben verloren aan kanker of zelfdoding.Tweestrijd zet jongeren aan om over hun problemen te praten. Het is doel is het aantal zelfmoorden terug te dringen. Ze geven gastlessen voor scholieren tussen de 12 en 18 jaar.
Hulpaanbod van 113 voor een leerling/student
- Hulplijn 24/7 anoniem praten over zelfmoord via chat en telefoon: 113 of gratis via 0800-0113
- Online therapie (16 en ouder) of online coaching via e-mail, chat of telefoon
- Zelfhulp online zelfhulpcursus, Backup app, veiligheidsplan
- Zelftesten: mate van suïcidaliteit, angst en depressie
Veelgestelde vragen
Op onze school is een leerling/student overleden door suïcide, wat moeten we doen?
Volg het eigen crisisprotocol. Schakel ook de jeugdarts of jeugdverpleegkundige, GGD of GGZ in en overleg hoe zij jullie deze eerste periode kunnen bijstaan. Ook het calamiteitenteam van Stichting School en Veiligheid en aan het Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen van het NIP kunnen in deze eerste periode ondersteuning bieden. Zie voor meer informatie ook: als een ramp de school treft.
We hebben signalen dat meerdere leerlingen aan zelfmoord denken n.a.v. een suïcide van een leerling, wat moeten we doen?
Je kunt in individuele mentorgesprekken bespreken met de betreffende leerlingen dat je je zorgen maakt. In deze gesprekken kan je vragen hoe de leerling/student terugkijkt op de periode waarin die leerling een einde aan zijn leven maakte. Hoe gaan zij er nu mee om? Hebben ze het er nog wel eens moeilijk mee? Hebben ze misschien zelf ook wel eens gedachten aan de dood gehad? Mocht dat zo zijn, dan is het belangrijk dat de mentor weet wat te doen. Naar wie kan hij/zij doorverwijzen binnen en buiten de school en welke stappen daarna moeten worden gezet. Geef de leerling/student mee dat het altijd belangrijk is om te vertellen wanneer het niet goed gaat. Dit gesprek kan bijvoorbeeld met de mentor / zorgcoördinator / huisarts / ouders / 113.
Wat moeten we doen wanneer een leerling/student aan zelfmoord denkt
Ga met de leerling/student in gesprek en vraag naar de gedachten aan zelfmoord. In de signaleringskaart zie je welke stappen je kunt zetten.
Wat moet ik binnen mijn school doen om zelfmoordpreventie een plek te geven?
Zorg voor een heldere zorgstructuur. Bepaal welke medewerkers welke taken en verantwoordelijkheden hebben. Leg onder andere vast naar wie er binnen de school wordt doorverwezen (zorgcoördinator, decaan, psycholoog), wie neemt contact op met de ouders, wie schakelt hulpverlening in? Zorg daarnaast voor voorlichting over suïcidaliteit en training in vaardigheden om het gesprek hierover aan te gaan.
Een leerling/student vraagt om zijn gedachten aan zelfmoord geheim te houden; wat te doen?
Gedachten aan zelfmoord kan je niet geheimhouden. Deze gedachten zijn te zwaar om alleen mee te moeten blijven zitten. De gedachten worden vaak sterker wanneer je ze niet deelt. Daarom is het belangrijk dat gedachten aan zelfdoding met andere mensen worden gedeeld. Alleen het delen met bijvoorbeeld een mentor is niet voldoende, omdat een mentor niet 24/7 beschikbaar kan zijn. Het is belangrijk dat de jongere een netwerk om zich heen heeft die hem kan ondersteunen. De ouders/verzorgers zijn ook een belangrijk onderdeel van dit steunnetwerk. Ook voor de medewerkers binnen de school is het belangrijk niet alleen met de zorgen te blijven zitten. Samen weet je meer dan alleen en kan je meer doen. Verder is het ook van belang dat er hulpverlening op gang wordt gebracht. Dit met hetzelfde idee dat deze gedachte te zwaar is om alleen te kunnen dragen.
Leg uit aan de leerling/student dat je geen geheimhouding kan beloven, maar wel zorgvuldigheid. Geef aan dat je de leerling/student wilt helpen om hier uit te komen, en dat je daarvoor ook andere mensen nodig hebt.
De leerling/student wil niet dat we zijn ouders op de hoogte brengen, wat nu?
Vraag naar de redenen waarom een leerling/student dit niet wil. Is de kans groot dat de problemen erger worden wanneer de ouders worden ingelicht? Of is het vooral de angst/schaamte van de leerling/student? In principe is het altijd verstandig om de ouder wel op de hoogte te brengen. Dit omdat ouders een belangrijk deel van de zorg ook dragen. Zij zijn een belangrijk onderdeel van het sociale systeem van de leerling/student. Daarnaast is het belangrijk om een afweging te maken tussen zorgplicht en het recht op privacy. Overleg altijd met iemand van het zorgteam wat de redenen zijn om dit wel of niet te doen. Beschrijf de argumenten waarom je ouders wel of niet hebt ingelicht. Indien je zwaarwegende redenen hebt om de ouders niet in te lichten, bekijk welke volwassene dan betrokken kan worden om de jongere in deze moeilijke periode bij te staan.
Op onze school is een leerling/student overleden door suïcide, wat moeten we doen?
Trimbos.nl | AF1888: Protocol na (poging tot) zelfdoding van een student: Het protocol is ontwikkeld om scholen te ondersteunen in een zo goed mogelijke communicatie na een (poging tot) zelfdoding van een student. Hoewel het protocol met en voor MBO-scholen is ontwikkeld, is het tevens, met enkele aanpassingen, bruikbaar voor andere scholen.
Nieuwsbrieven
Ben jij een (zorg)professional en wil je op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws over suïcidepreventie?
Meld je aan voor de nieuwsbrief voor (zorg)professionals
Wil je op de hoogte gehouden worden van het laatste algemene nieuws over suïcidepreventie?
Meld je aan voor de nieuwsbrief
Contact
Wil je informatie over het opzetten of verbeteren van suïcidepreventie in het onderwijs? Neem contact op!
