Suïcidepreventie in het onderwijs | 113 Zelfmoordpreventie

Veel scholen worden een keer geconfronteerd met jongeren die denken aan zelfmoord. Soms ook met iemand die een poging doet of komt te overlijden door zelfmoord.

Wat kan je als school of universiteit doen om jongeren te ondersteunen en de weg naar hulp te wijzen? Welke rol heb je? Hoe signaleer je problemen? Waar stopt jouw verantwoordelijkheid?

Op deze pagina vind je materiaal, voorbeelden en verwijzingen naar producten die kunnen helpen bij het vormgeven van beleid of acties.

Alles weten over het maken van suïcidepreventiebeleid

Ga naar de informatie

Bereiken van kwetsbare jongeren tijdens corona

Ga naar de informatie

Wat kan ik zelf doen?

Als medewerker binnen het onderwijs kan je aan de ene kant jezelf trainen zodat je de signalen kan herkennen, het onderwerp bespreekbaar kan maken met de leerlingen/studenten en hen kan doorverwijzen

Aan de andere kant kan je helpen ervoor zorg te dragen dat er binnen jouw school of universiteit helder wordt wie welke taken en verantwoordelijkheden heeft. Zie hieronder welk materiaal er beschikbaar is.

Beleid maken

Om je als onderwijsinstelling te helpen suïcidepreventiebeleid en/of een -protocol op te stellen, heeft 113 verschillende materialen ontwikkeld. Deze helpen bij:

Het taboe over zelfmoord te doorbreken
Hoe je het gesprek over zelfmoord aan kan gaan
Welke stappen je kan zetten
Naar wie je kan doorverwijzen

Meer informatie over het maken van suïcidepreventiebeleid

Materialen specifiek voor het onderwijs

Wanneer er een ernstige suïcide(poging) heeft plaats gevonden, ondersteunen onderstaande organisaties bij de eerste stappen die gezet moeten worden:

Advies, consult en wetenschappelijke artikelen

Collegiale overleglijn bel op werkdagen tussen 10.00 en 16.0 uur naar 020 311 3888
Consult suïcidepreventiebeleid: wanneer je advies wilt over het vormgeven van beleid of een protocol, kan je contact opnemen met de kwartiermaker onderwijs. In dit gesprek zullen verschillende onderwerpen aan bod komen, op basis waarvan je daarna het beleid kan gaan schrijven. Ook kan reeds bestaand beleid ter feedback worden voorgelegd aan de kwartiermaker, Evelien van Goor, via e.vangoor@113.nl
Voor achtergrondinformatie over suïcide(preventie) in Nederland kan je onze catalogus raadplegen.

Voorlichting en training

Aanbod 113 Academy

Overig aanbod

E-learning zorgwekkend gedrag van Integrale Veiligheid Hoger Onderwijs

Online training suïcidepreventie

In de gratis online training suïcidepreventie ontdek en oefen je wat je kunt doen als je vermoedt dat iemand in je omgeving aan zelfdoding denkt. De training duurt ongeveer een uur en bestaat uit 3 lessen:

Signaleer
Praat erover
Zoek samen hulp

De training is een goede voorbereiding op de suïcidepreventietraining gatekeeper.

Doe de online training

Tips & Tools

VraagMaar app
Tips over hoe je zelfmoord bespreekbaar kunt maken
Informatiepakket 13 reasons why
VOZZ, screening vragenlijst over zelfdoding en zelfbeschadiging
Kliksafe Class is een geavanceerd internetfilter- en/of monitoringssysteem. Het beschermt leerlingen effectief tegen online risico’s.
Rondom Jong, een tool die helpt de keten rondom een jongere in kaart te brengen en verder vorm te geven.
BackUp app, ontwikkeld om iemand houvast te geven die aan zelfdoding denkt.

Risicogroepen

Genderdiversiteit

Hoogbegaafdheid en suïcidaliteit

Autisme

Factsheet

Praktijkvoorbeelden

Voorbeeld van een suïcidepreventieprotocol van het Stedelijk Gymnasium Nijmegen
Voorbeeld van een suïcideprotocol ROC van Twente
Voorbeeld van een suïcideprotocol voor universiteiten en hogescholen (Bureau studentenartsen, Amsterdam)
Voorbeeld stroomschema: ketenzorg bij mogelijk suïcidale student (Avans Hogeschool)
Preventie- en handelingsplan rond suïcide (Horizoncollege)
Voorbeeld Stappenplan suïcidepreventie (Rijn IJssel)
Voorbeeld Protocol Suïcide en Suïcidaliteit & Aanbevelingen (Hoornbeeck College)
Voorbeeld Protocol Handelen bij Aankondiging Suïcide (De kleine prins)
Signaleringskaart Zelfmoordpreventie (Universiteit Maastricht) / English version

Projecten in het land

Het STORM-project (Strong Teens and Resilient Minds) wil somberheidsklachten bij middelbare scholieren vroegtijdig signaleren en aanpakken. Het doel is depressie en zelfdoding onder jongeren te voorkomen. Het project stimuleert de veerkracht, positief zelfbeeld en weerbaarheid van jongeren.
Weer zin van Theater Traxx: Deze voorstelling benadert gevoelens die vaak als zwaar en zwak worden ervaren met humor. Wanneer je ongelukkig bent, hoef je dat niet alleen op te lossen. Er is hulp.
Stichting Tweestrijd: Tweestrijd bestaat uit een groep jongeren die een vriend hebben verloren aan kanker of zelfdoding.Tweestrijd zet jongeren aan om over hun problemen te praten. Het is doel is het aantal zelfmoorden terug te dringen. Ze geven gastlessen voor scholieren tussen de 12 en 18 jaar.

Hulpaanbod van 113 voor een leerling/student

Hulplijn 24/7 anoniem praten over zelfmoord via chat en telefoon: 113 of gratis via 0800-0113
Online therapie (17 en ouder) of online coaching via e-mail, chat of telefoon
Overleg en advies met specialist via 020-3113888 op werkdagen tussen 10:00 – 16:00 uur
Zelfhulp online zelfhulpcursus, Backup app, veiligheidsplan
Zelftesten mate van suïcidaliteit, angst en depressie

Veelgestelde vragen

Op onze school is een leerling/student overleden door suïcide, wat moeten we doen?

Volg het eigen crisisprotocol. Schakel ook de jeugdarts of jeugdverpleegkundige, GGD of GGZ in en overleg hoe zij jullie deze eerste periode kunnen bijstaan. Ook het calamiteitenteam van Stichting School en Veiligheid en aan het Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen van het NIP kunnen in deze eerste periode ondersteuning bieden. Zie voor meer informatie ook: als een ramp de school treft.

We hebben signalen dat meerdere leerlingen aan zelfmoord denken n.a.v. een suïcide van een leerling, wat moeten we doen?

Je kunt in individuele mentorgesprekken bespreken met de betreffende leerlingen dat je je zorgen maakt. In deze gesprekken kan je vragen hoe de leerling/student terugkijkt op de periode waarin die leerling een einde aan zijn leven maakte. Hoe gaan zij er nu mee om? Hebben ze het er nog wel eens moeilijk mee? Hebben ze misschien zelf ook wel eens gedachten aan de dood gehad? Mocht dat zo zijn, dan is het belangrijk dat de mentor weet wat te doen. Naar wie kan hij/zij doorverwijzen binnen en buiten de school en welke stappen daarna moeten worden gezet. Geef de leerling/student mee dat het altijd belangrijk is om te vertellen wanneer het niet goed gaat. Dit gesprek kan bijvoorbeeld met de mentor / zorgcoördinator / huisarts / ouders / 113.

Wat moeten we doen wanneer een leerling/student aan zelfmoord denkt

Ga met de leerling/student in gesprek en vraag naar de gedachten aan zelfmoord. In de signaleringskaart zie je welke stappen je kunt zetten.

Wat moet ik binnen mijn school doen om zelfmoordpreventie een plek te geven?

Zorg voor een heldere zorgstructuur. Bepaal welke medewerkers welke taken en verantwoordelijkheden hebben. Leg onder andere vast naar wie er binnen de school wordt doorverwezen (zorgcoördinator, decaan, psycholoog), wie neemt contact op met de ouders, wie schakelt hulpverlening in? Zorg daarnaast voor voorlichting over suïcidaliteit en training in vaardigheden om het gesprek hierover aan te gaan.

Een leerling/student vraagt om zijn gedachten aan zelfmoord geheim te houden; wat te doen?

Gedachten aan zelfmoord kan je niet geheimhouden. Deze gedachten zijn te zwaar om alleen mee te moeten blijven zitten. De gedachten worden vaak sterker wanneer je ze niet deelt. Daarom is het belangrijk dat gedachten aan zelfdoding met andere mensen worden gedeeld. Alleen het delen met bijvoorbeeld een mentor is niet voldoende, omdat een mentor niet 24/7 beschikbaar kan zijn. Het is belangrijk dat de jongere een netwerk om zich heen heeft die hem kan ondersteunen. De ouders/verzorgers zijn ook een belangrijk onderdeel van dit steunnetwerk. Ook voor de medewerkers binnen de school is het belangrijk niet alleen met de zorgen te blijven zitten. Samen weet je meer dan alleen en kan je meer doen. Verder is het ook van belang dat er hulpverlening op gang wordt gebracht. Dit met hetzelfde idee dat deze gedachte te zwaar is om alleen te kunnen dragen.

Leg uit aan de leerling/student dat je geen geheimhouding kan beloven, maar wel zorgvuldigheid. Geef aan dat je de leerling/student wilt helpen om hier uit te komen, en dat je daarvoor ook andere mensen nodig hebt.

De leerling/student wil niet dat we zijn ouders op de hoogte brengen, wat nu?

Vraag naar de redenen waarom een leerling/student dit niet wil. Is de kans groot dat de problemen erger worden wanneer de ouders worden ingelicht? Of is het vooral de angst/schaamte van de leerling/student? In principe is het altijd verstandig om de ouder wel op de hoogte te brengen. Dit omdat ouders een belangrijk deel van de zorg ook dragen. Zij zijn een belangrijk onderdeel van het sociale systeem van de leerling/student. Daarnaast is het belangrijk om een afweging te maken tussen zorgplicht en het recht op privacy. Overleg altijd met iemand van het zorgteam wat de redenen zijn om dit wel of niet te doen. Beschrijf de argumenten waarom je ouders wel of niet hebt ingelicht. Indien je zwaarwegende redenen hebt om de ouders niet in te lichten, bekijk welke volwassene dan betrokken kan worden om de jongere in deze moeilijke periode bij te staan.